Hầu như chúng ta đã đều nghe đến HIV/AIDS là một căn bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng nhưng lại chưa có thuốc điều trị dứt điểm bệnh. Tuy nhiên, vẫn có nhầm tưởng về HIV/ AIDS khiến nhiều người sai lầm khi nhận thức, phòng tránh và điều trị.
1. HIV/AIDS là gì?
HIV là gì?
HIV là một loại virus suy giảm hệ miễn dịch của con người, virus này tấn công các tế bào giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng. Những người mắc virus HIV dễ bị nhiễm trùng và các bệnh khác. HIV lây lan qua tiếp xúc với chất dịch cơ thể như quan hệ tình dục không an toàn, qua máu như sử dụng chung kim tiêm hoặc truyền máu.
HIV không thể điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, người bệnh cần được điều trị để tăng thời gian sống, ngăn ngừa lây nhiễm.
AIDS là gì?
AIDS là giai đoạn cuối của nhiễm HIV xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể bị tổn hại nặng nề do virus HIV. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào nhiễm HIV cũng tiến triển thành AIDS. Hiện tại, các phương pháp điều trị HIV sẽ giúp ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.
Một người nhiễm HIV được coi là đã tiến triển thành AIDS khi số lượng tế bào CD4 trong máu giảm xuống dưới 200 tế bào/ mm3 máu. Ở người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, số lượng CD4 nằm trong khoảng từ 500 đến 1.600 tế bào / mm3 máu.
– Những việc cần làm ngay khi nghi ngờ phơi nhiễm HIV
2. Giai đoạn và triệu chứng của HIV/ AIDS
Có ba giai đoạn nhiễm HIV chính : nhiễm trùng cấp tính, giai đoạn tiềm ẩn và AIDS.
Nhiễm trùng cấp tính
Triệu chứng chính của nhiễm HIV cấp tính:
Thời kỳ đầu sau khi nhiễm virus HIV được gọi là HIV cấp tính, HIV nguyên phát. Triệu chứng tương tự giống cúm hoặc bệnh bạch cầu đơn nhân với các triệu chứng không rõ ràng. 90% trường hợp mắc bệnh ở giai đoạn này có các biểu hiện như sốt, viêm họng, phát ban, nhức đầu, mệt mỏi, lở miệng hoặc bộ phận sinh dục, hạch bạch huyết mềm, ngứa, lở loét người…
Một số người xuất hiện các triệu chứng tiêu hóa như nôn mửa, tiêu chảy hoặc triệu chứng thần kinh như đau đầu. Do đặc điểm không rõ ràng nên những triệu chứng này dễ nhầm lẫn so với các bệnh truyền nhiễm phổ biến.
Giai đoạn tiềm ẩn
Giai đoạn thứ hai của HIV là giai đoạn tiềm ẩn. Ở đầu giai đoạn này, các triệu chứng vẫn chưa rõ ràng. Gần cuối giai đoạn nhiều người bị sốt, sụt cân, các vấn đề về đường tiêu hóa và đau cơ ngày càng nghiêm trọng.
Một số triệu chứng phổ biến của AIDS gồm viêm phổi, nhiễm nấm thực quản, nhiễm trùng đường hô hấp tái phát, nấm và ký sinh trùng xuất hiện. Những người bị AIDS có nguy cơ phát triển thành các bệnh ung thư như ung thư cổ tử cung, ung thư hạch, ung thư kết mạc…
Ngoài ra, những người bị AIDS thường có các triệu chứng toàn thân như sốt kéo dài, đổ mồ hôi (đặc biệt là vào ban đêm), sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, yếu và giảm cân ngoài ý muốn, tiêu chảy…
3. Nguyên nhân HIV/AIDS
Nguyên nhân của HIV
Nguyên nhân của bệnh HIV là do virus HIV – loại virus gây suy giảm miễn dịch ở người thuộc họ retroviridae gây ra. Khi mắc phải virus HIV trong cơ thể thì virus HIV sống ở các tế bào quan trọng trong hệ thống miễn dịch như lympho bào T hay đại thực bào làm giảm mạnh số lượng tế bào gây suy giảm hệ miễn dịch tạo điều kiện cho các nhiễm trùng cơ hội khác.
Có ba con đường lây lan chính của HIV gồm qua con đường tình dục, phơi nhiễm với chất dịch hoặc mô cơ thể, từ mẹ sang con trong khi mang thai hoặc cho con bú. Không có nguy cơ lây nhiễm HIV nếu tiếp xúc với phân, dịch tiết mũi, đờ, nước bọt, mồ hôi, nước mắt, nước tiểu, nôn mửa trừ khi chúng bị nhiễm máu.
Các con đường lây nhiễm HIV/ AIDS
Con đường lây truyền của HIV là qua các chất dịch cơ thể bao gồm:
– Máu
– Tinh dịch
– Dịch âm đạo và trực tràng
– Sữa mẹ
Một người chỉ có thể nhiễm HIV khi một hoặc nhiều chất dịch trên của người bệnh HIV xâm nhập vào trong máu của bạn thông qua da bị vỡ, lớp lót trong miệng, hậu môn, âm đạo hoặc dương vật. Vì vậy, những con đường nhiễm HIV do:
– Quan hệ tình dục không an toàn với người HIV
– Sử dụng chung bơm, kim tiêm hoặc các dụng cụ tiêm thuốc khác
– Người mẹ mang thai hoặc cho con bú nhiễm HIV sẽ lâu nhiễm đến người con
– Truyền máu của người nhiễm HIV cho người bình thường
Bất kỳ ai cũng có thể bị nhiễm HIV, không phân biệt nam nữ, độ tuổi, giới tính. Tuy nhiên, những người có quan hệ tình dục không an toàn, tiêm chích thường có nguy cơ lây nhiễm cao hơn.
4. Chẩn đoán HIV/ AIDS
Các phương pháp chẩn đoán HIV/ AIDS là gì? Một số xét nghiệm được sử dụng trong chẩn đoán bao gồm:
Xét nghiệm kháng thể / kháng nguyên
Xét nghiệm kháng thể / kháng nguyên là những xét nghiệm phổ biến nhất được sử dụng. Xét nghiệm này giúp kiểm tra máu để tìm kháng thể và kháng nguyên. Các bác sĩ sẽ lấy mẫu máu hoặc nước bọt của bạn để xét nghiệm và cung cấp kết quả trong 30 phút để có kết luận chính xác về tình trạng nhiễm HIV hay không của mẫu xét nghiệm.
Xét nghiệm axit nucleic (NAT)
Xét nghiệm này dành cho người có triệu chứng sớm của HIV hoặc có yếu tố nguy cơ nhiễm HIV. Xét nghiệm này tìm virus thay vì tìm kháng thể. Thông thường phải mất 5 đến 21 ngày để có kết luận chính xác cho xét nghiệm NAT.
5. Phương pháp điều trị HIV/AIDS là gì?
Những loại thuốc kháng vi-rút này được nhóm thành các nhóm:
5.1. Thuốc ức chế men sao chép ngược nucleoside (NRTI)
Những loại thuốc này ngăn chặn virus nhân đôi, có thể làm chậm sự lây lan của HIV trong cơ thể. Chúng bao gồm:
Abacavir (Ziagen, ABC)
Didanosine (Videx, dideoxyinosine, ddI)
Emtricitabine (Emtriva, FTC)
Lamivudine (Epivir, 3TC)
Stavudine (Zerit, d4T)
Tenofovir (Viread, TDF)
Zalcitabine (Hivid, ddC)
Ziovudine (Retrovir, ZDV hoặc AZT)
– Tác dụng phụ của NRTI
Sự kết hợp của NRTI giúp có thể dùng liều thấp hơn và duy trì hiệu quả. Những loại thuốc này bao gồm Combivir (Ziovudine và Lamivudine), Trizivir (Ziovudine, Lamivudine và Abacavir), Epzicom (Abacavir và Lamivudine) và Truvada (Tenofovir và Lamivudine).Hy vọng nhiều loại thuốc kết hợp sẽ có sẵn trong tương lai.
Tác dụng phụ của việc dùng NRTI khác nhau, tùy thuộc vào cơ thể mỗi người. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào bạn gặp phải. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:
Tác dụng phụ của Abacavir (Ziagen, ABC) có thể bao gồm sốt, phát ban, mệt mỏi, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, khó chịu hoặc mệt mỏi, chán ăn và các triệu chứng hô hấp.
Tác dụng phụ của Dideoxyinosine (Videx, ddI) có thể bao gồm buồn nôn, nôn và đầy hơi. Tác dụng phụ nghiêm trọng hơn bao gồm viêm tụy và bệnh thần kinh ngoại biên . Bệnh lý thần kinh ngoại biên là một rối loạn thần kinh phổ biến do tổn thương các dây thần kinh ngoại biên. Các triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại biên bao gồm cảm giác đau nhói, đau ở tay hoặc chân.
Lamivudine (Epivir, 3TC): Tác dụng phụ có thể bao gồm ho, tiêu chảy, chóng mặt, nhức đầu, chán ăn, đau bụng nhẹ hoặc đau và khó ngủ. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn bao gồm nóng rát, ngứa ran hoặc đau ở tay, cánh tay, bàn chân hoặc chân; ớn lạnh; các vấn đề về tai, mũi, họng; sốt; đau cơ; buồn nôn; da nhợt nhạt; đau dạ dày nghiêm trọng; phát ban da; mệt mỏi bất thường hoặc yếu đuối; nôn mửa; và mắt hoặc da màu vàng.
Tác dụng phụ của Stavudine (Zerit, d4T) có thể bao gồm bệnh lý thần kinh ngoại biên. Các triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại biên bao gồm cảm giác đau nhói, đau ở tay hoặc chân. Trong một số ít trường hợp, Stavudine cũng có thể gây viêm tụy.
Tác dụng phụ của Tenofovir (Viread, TDF) có thể bao gồm yếu và thiếu năng lượng, đau đầu, tiêu chảy, buồn nôn, nôn và khí đường ruột. Tác dụng phụ nghiêm trọng hơn bao gồm suy gan hoặc thận và bệnh tuyến tụy.
Tác dụng phụ của Zalcitabine (Hivid, ddC) có thể bao gồm loét miệng và bệnh lý thần kinh ngoại biên. Các triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại biên bao gồm cảm giác đau nhói, đau ở tay hoặc chân.
Zidovudine (Retrovir, ZDV hoặc AZT): Tác dụng phụ có thể bao gồm tiêu chảy, buồn nôn, ói mửa, nhức đầu, mất ngủ, suy nhược và mệt mỏi, ức chế tủy xương, thiếu máu và giảm bạch cầu. Giảm bạch cầu trung tính đề cập đến số lượng bạch cầu trung tính trong máu thấp bất thường. Bạch cầu trung tính, một loại tế bào bạch cầu, giúp chống lại nhiễm trùng vi khuẩn. Giảm bạch cầu trung tính không phải là bệnh mà là dấu hiệu của một vấn đề tiềm ẩn. Trong trường hợp nhẹ, nó có thể không gây ra triệu chứng. Giảm bạch cầu trung tính nghiêm trọng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi, thận, máu và da.
– Thuốc ức chế protease (PI)
Những loại thuốc được FDA phê chuẩn này làm gián đoạn sự nhân lên của virus ở bước sau trong vòng đời của virus. Thuốc ức chế protease bao gồm:
Amprenavir (Agenerase, APV)
Atazanavir (Reyataz, ATV)
Fosamprenavir (Lexiva, FOS)
Indinavir (Crixivan, IDV)
Lopinavir (Kaletra, LPV / r)
Ritonavir (Norvir, RIT)
Tác dụng phụ của PI
Saquinavir (Fortovase, Invirase, SQV)
Amprenavir (Agenerase, APV): Tác dụng phụ bao gồm buồn nôn, tiêu chảy, nôn mửa, phát ban, tê quanh miệng và đau bụng. Khoảng 1 phần trăm số người có phản ứng da nghiêm trọng, bao gồm hội chứng Stevens-Johnson.
Atazanavir (Reyataz, ATV): Tác dụng phụ bao gồm đau đầu, phát ban, đau dạ dày, nôn mửa, trầm cảm, ho nhiều, khó ngủ, mệt mỏi, đau lưng, đau khớp, cũng như tê, ngứa ran hoặc bỏng tay hoặc chân. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn bao gồm vàng mắt hoặc da, thay đổi nhịp tim, tiểu đường và lượng đường trong máu cao, tiêu chảy, nhiễm trùng, buồn nôn và máu trong nước tiểu.
Fosamprenavir (Lexiva, FOS): Tác dụng phụ có thể bao gồm phát ban, buồn nôn và tiêu chảy.
Tác dụng phụ của Indinavir (Crixivan, IDV) bao gồm thay đổi cảm giác vị giác, tiêu chảy, buồn nôn, nôn, chóng mặt hoặc buồn ngủ, cảm giác yếu, đau đầu, đau dạ dày và khó ngủ. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn bao gồm sỏi thận, thay đổi chất béo trong cơ thể, tăng chảy máu ở bệnh nhân mắc bệnh máu khó đông, lượng đường và chất béo trong máu cao, và khởi phát hoặc làm nặng thêm bệnh tiểu đường.
Tác dụng phụ của Lopinavir (Kaletra, LPV / r) bao gồm đau bụng, đi tiêu bất thường hoặc cử động bát, tiêu chảy, cảm thấy yếu hoặc mệt mỏi, đau đầu và buồn nôn. Ngoài ra, bệnh nhân dùng Lopinavir nên được theo dõi các vấn đề về gan có thể xảy ra. Những người dùng thuốc bị bệnh gan, chẳng hạn như viêm gan B hoặc viêm gan C, có thể bị tình trạng gan xấu đi. Một số ít bệnh nhân đã trải qua các vấn đề nghiêm trọng về gan.
Tác dụng phụ của Nelfinavir (Viracept, NFV) bao gồm tiêu chảy, suy nhược, đau đầu, buồn nôn và đau bụng.
Ritonavir (Norvir, RIT): Tác dụng phụ bao gồm yếu chung, cảm giác nóng rát hoặc châm chích ở tay và chân, đau dạ dày, tiêu chảy, táo bón, khó tiêu, đầy hơi, buồn nôn, nôn, chán ăn, thay đổi khẩu vị, nhức đầu, chóng mặt, buồn ngủ, mất ngủ, sốt, ngứa rát cổ họng, suy nghĩ bất thường, phát ban, đau họng và đổ mồ hôi. Những ảnh hưởng nghiêm trọng hơn bao gồm bệnh tuyến tụy, thay đổi chất béo trong cơ thể, tăng chảy máu ở bệnh nhân mắc bệnh máu khó đông, lượng đường và chất béo trong máu cao, và khởi phát hoặc làm nặng thêm bệnh tiểu đường.
– Chất ức chế hợp nhất
5.2. Thuốc chữa bệnh HIV/ AIDS khác
– Điều trị bằng thuốc kháng vi-rút hoạt tính cao (HAART)
Các chất ức chế hợp nhất là một nhóm thuốc mới có tác dụng chống lại HIV bằng cách ngăn chặn vi-rút hợp nhất với bên trong tế bào, ngăn chặn nó nhân lên. Nhóm thuốc bao gồm Enfuvirtide, còn được gọi là Fuzeon hoặc T-20.
– Các chất ức chế men sao chép ngược không chứa nucleoside (NNRTI)
Năm 1996, liệu pháp kháng retrovirus hoạt tính cao (HAART) đã được giới thiệu cho những người nhiễm HIV và AIDS. HAART – thường được gọi là “cocktail” chống HIV – là sự kết hợp của ba loại thuốc trở lên, như thuốc ức chế protease và các loại thuốc chống retrovirus khác. Phương pháp điều trị có hiệu quả cao trong việc làm chậm tốc độ virus HIV tự nhân lên, điều này có thể làm chậm sự lây lan của HIV trong cơ thể. Mục tiêu của HAART là giảm lượng virus trong cơ thể bạn, hoặc tải lượng virus, đến mức không thể phát hiện được bằng các xét nghiệm máu.
Các chất ức chế sao chép ngược không nucleoside (NNRTI) ngăn chặn sự lây nhiễm của các tế bào mới bởi HIV. Những loại thuốc này có thể được kê đơn kết hợp với các thuốc chống retrovirus khác. NNRT bao gồm:
Delvaridine (Rescriptor, DLV)
Efravirenz (Sustiva, EFV)
Nevirapine (Viramune, NVP)
5.3. Phác đồ điều trị
Trong điều trị HIV, các bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị dựa trên tình trạng sức khỏe riêng của từng ngoài. Bao gồm những loại thuốc, xét nghiệm máu để theo dõi định kỳ.
6. Biến chứng bệnh HIV/ AIDS là gì?
Nếu không được điều trị, thời gian sống trung bình của người nhiễm bệnh HIV là 11 năm và nhanh chóng tiến triển thành AIDS. Những người bị AIDS có nguy cơ phát triển thành nhiều loại bệnh ung thư như ung thư cổ tử cung, ung thư hạch, ung thư kết mạc.
7. Phòng tránh HIV/AIDS
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về HIV/ AIDS và các vắc xin ngăn ngừa lây truyền trên thế giới. Tuy nhiên vẫn chưa có kết luận chính xác về việc ngăn ngừa bệnh thông qua vắc xin. Vì thế, bạn nên thực hiện một số lưu ý sau để phòng tránh HIV/ AIDS.
– Quan hệ tình dục an toàn: con đường dễ lây nhiễm HIV/ AIDS nhất, virus HIV có thể lây nhiễm qua hậu môn hoặc âm đạo nếu không dùng bao cao su. Vì thế, để giảm thiểu rủi ro bạn nên quan hệ tình dục an toàn như chung thủy một vợ một chồng, sử dụng bao cao su chất lượng. Nếu có nghi ngờ khả năng nhiễm HIV cần thực hiện xét nghiệm sớm.
– Tránh sử dụng chung kim tiêm hoặc dụng cụ dùng thuốc: HIV lây nhiễm qua máu vì thế bạn không nên sử dụng lại kim tiêm hoặc các vật dụng y tế.
– Không mang thai khi bị nhiễm HIV/ AIDS: Giúp phòng tránh nguy cơ lây nhiễm từ mẹ sang con.
8. Cách ăn uống cho người HIV/AIDS
8.1. Người nhiễm HIV/ AIDS nên ăn gì?
Trái cây: Trái cây hoặc nước ép trái cây giúp bổ sung vitamin, chất dinh dưỡng và tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể. Giúp người HIV/ AIDS ăn ngon miệng hơn.
Thực phẩm có chứa carbohydrate: Những người nhiễm HIV thường có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và làm cho người mắc bệnh yếu đi. Vì thế việc bổ sung các thực phẩm làm giàu carbohydrate giúp duy trì năng lượng cho cơ thể. Một số thực phẩm nên bổ sung gồm bánh mì, chuối xanh, kê, ngô, sắn, ngũ cốc, khoai tây, mì ống, gạo…
Ăn nhiều rau: Rau tăng cường chất xơ cũng như các chất chống oxy hóa tốt cho hệ miễn dịch và cơ thể người HIV. Vì thế, bạn nên bổ sung rau thường xuyên trong thực đơn hàng ngày.
Các sản phẩm sữa: Các sản phẩm từ sữa giúp tăng cường vitamin, canxi, khoáng chất tốt cho người suy giảm cơ thể như HIV. Vì thế, bạn nên sử dụng sữa, phomai, sữa chua hàng ngày.
Protein, thịt nạc: Protein cần thiết cho cơ thể người nói chung và người nhiễm HIV nói riêng. Vì thế, bạn nên bổ sung protein cho cơ thể hàng ngày qua các thực phẩm thịt, trứng để có thêm nhiều năng lượng.
Chất béo lành mạnh: Chất béo lành mạnh từ dầu và bơ thực vật, dầu cá, dầu ô liu rất giàu axit béo, omega-3 và đây là một nguồn cung cấp tuyệt vời vitamin A, D, E và K cần thiết, tốt cho cơ thể người HIV.
8.2. Người nhiễm HIV/ AIDS không nên ăn gì?
Không nên ăn quá nhiều đường và muối: HIV/ AIDS gây ra suy giảm hệ miễn dịch, khiến người bệnh dễ mắc các bệnh về tim mạch. Vì thế, người bệnh nên hạn chế đường và muối gây tổn hại cho tim. Việc giới hạn lượng đường, muối mỗi ngày là cần thiết trong điều trị HIV/ AIDS.
Kẹo, socola: mặc dù kích thích vị giác của người nhiễm HIV nhưng lại có nhiều tác hại. Đây là những thực phẩm không những không cung cấp chất dinh dưỡng mà còn gây hại đến ruột non và hệ tiêu hóa.
Thức ăn cay nóng: Ớt làm tăng cảm giác ngon miệng, thèm ăn. Tuy nhiên, với người nhiễm HIV/ AIDS điều này gây ra những tổn thương tiêu hóa, hấp thụ chất dinh dưỡng. Gia vị cay nóng gây tổn thương lớp lót của nhung mao, dễ gây tiêu chảy, sụt cân.
Thức uống có cồn như: rượu, bia gây tổn thương gan, phá hủy vitamin. Vì thế, những người nhiễm HIV/ AIDS nên nói không với những thực phẩm này.
Làm sao tôi biết mình bị nhiễm HIV?
9. Các câu hỏi thường gặp về HIV/AIDS
Có vắc-xin HIV?
Cách duy nhất để biết chắc chắn bạn có bị nhiễm HIV hay không là xét nghiệm. Việc xét nghiệm thực hiện tương đối đơn giản bằng việc lấy máu tại nhà hoặc xét nghiệm tại nhà theo chỉ định của bác sĩ.
Nếu được điều trị kịp thời, người nhiễm HIV có thể sống được bao lâu?
Đã có nhiều công trình nghiên cứu vắc xin HIV tuy nhiên hiện tại chưa có kết luận chấp thuận chung về loại vắc xin được sử dụng để ngăn ngừa hoặc điều trị HIV.
Thời gian sống của người bệnh HIV phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình trạng bệnh, hệ thống miễn dịch của cơ thể. Nếu được điều trị kịp thời và đúng cách, người bệnh HIV có thể sống tương đương thời gian sống của một người bình thường.
10. Các hình ảnh về HIV/AIDS
Nguồn dịch https://medlineplus.gov/hivaids.html https://en.wikipedia.org/wiki/HIV/AIDS https://www.healthline.com/health/hiv-aids https://www.hiv.gov/hiv-basics/overview/about-hiv-and-aids/what-are-hiv-and-aids
Hy vọng những thông tin về HIV/AIDS là gì trên hữu ích với bạn!